PRZEDMIOTY ŚCISŁE

Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki

​

2022 Alain Aspect,John Clauser, Anton Zeilinger: „Za eksperymenty ze splątanymi fotonami, ustalenie naruszenia nierówności Bella i pionierską informatykę kwantową”

2021 Giorgio Parisi: „Za odkrycie wzajemnego oddziaływania nieporządku i fluktuacji w układach fizycznych od skali atomowej do planetarnej”

2021 Syukuro Manabe, Klaus Hasselmann: „Za fizyczne modelowanie klimatu Ziemi, ilościowe określanie zmienności i wiarygodne przewidywanie globalnego ocieplenia”

2020 Andrea Ghez, Reinhard Genzel: „Za odkrycie supermasywnego obiektu kompaktowego w centrum naszej galaktyki”

2020 Roger Penrose: „Za odkrycie, że tworzenie się czarnych dziur jest z pewnością przewidywane przez ogólną teorię względności”

2019 Michel Mayor, Didier Queloz: „Za odkrycie egzoplanety orbitującej wokół gwiazd typu słonecznego”

2019 James Peebles: „Za teoretyczne odkrycia w kosmologii fizycznej”

2018 Gérard Mourou, Donna Strickland:  „Za metodę generowania bardzo intensywnych i ultrakrótkich pulsów optycznych”

2018 Arthur Ashkin: „Za pęsety optyczne i ich zastosowanie w systemach biologicznych”

2017 Rainer Weiss, Barry Barish, Kip Thorne:  „Za decydujący wkład w detektor LIGO i zaobserwowanie fal grawitacyjnych”

2016 David J. Thouless, Duncan Haldane,John M. Kosterlitz:  „Za teoretyczne odkrycia w dziedzinie topologicznych przejść fazowych i topologicznych faz materii”

2015 Takaaki Kajita, Arthur B. McDonald:   „Za odkrycie oscylacji neutrin, co dowodzi, że mają one masę”

2014 Isamu Akasaki, Hiroshi Amano oraz Shuji Nakamura: „Za wynalezienie efektywnej niebieskiej diody elektroluminescencyjnej, która może być źródłem jasnego i energooszczędnego światła białego”

2013 François Englert,  Peter Higgs: „Za teoretyczne odkrycie mechanizmu, który pomaga nam zrozumieć pochodzenie masy cząstek subatomowych, co zostało niedawno potwierdzone dzięki odkryciu postulowanej cząstki elementarnejpodczas eksperymentów ATLAS i CMS przeprowadzonych w Wielkim Zderzaczu Hadronów w CERN”

2012 Serge Haroche, David Wineland: „Za przełomowe eksperymentalne metody, które umożliwiają pomiar i manipulację pojedynczych układów kwantowych”

2011 Saul Perlmutter , Adam Riess  i Brian Schmidt: „Za odkrycie przyspieszającej ekspansji wszechświata poprzez obserwacje odległych supernowych”

2010 Andriej Gejmi Konstantin Nowosiołow: „Za przełomowe badania nad grafenem”

2009 Willard S. Boyle  i George E. Smith: „Za opracowanie półprzewodnikowego obwodu obrazującego – sensora CCD”

2009 Charles K. Kao: „Za odkrycie sposobu transmisji światła poprzez włókna optyczne”

2008 Makoto Kobayashi i Toshihide Maskawa: „Za odkrycie podstaw złamania symetrii co umożliwiło przewidzenie istnienia co najmniej trzech rodzinkwarków”

2008 Yōichirō Nambu: „Za odkrycie mechanizmu spontanicznego złamania symetrii w fizyce subatomowej”

2007 Albert Fert  i Peter Grünberg: „Za odkrycie gigantycznego magnetooporu”

2006 John C. Mather i  George F. Smoot: „Za odkrycie, że kosmiczne mikrofalowe promieniowanie tła ma postać promieniowania ciała doskonale czarnego i za odkrycie anizotropii tego promieniowania”

2005 John Hall i Theodor Hänsch: „za wkład w rozwój precyzyjnej spektroskopii laserowej”

2005 Roy Glauber: „Za jego wkład w kwantową teorię koherencji optycznej”

2004 David Gross,  Hugh David Politzer  i Frank Wilczek: „Za opracowanie teorii asymptotycznej swobody w silnych oddziaływaniach między cząsteczkami elementarnymi”

2003 Aleksiej Abrikosow,  Witalij Ginzburg i  Anthony James Leggett: „Za pionierski wkład w rozwój teorii nadprzewodnictwa i nadciekłości”

2002 Riccardo Giacconi: „Za wkład w rozwój astrofizyki, który doprowadził do odkrycia kosmicznego źródła promieniowania rentgenowskiego”

2002 Raymond Davis i  Masatoshi Koshiba: „Za wkład w rozwój astrofizyki, w szczególności za detekcję neutrin kosmicznych”

2001 Eric Cornell,  Carl Wieman i Wolfgang Ketterle: „Za uzyskanie nowego stanu materii, tzw. kondensat Bosego-Einsteina, oraz za przeprowadzenie doświadczeń nad zbadaniem jego właściwości”

2000 Jack Kilby: „Za jego wkład w wynalezienie układu scalonego”

2000 Żores Ałfiorow i  Herbert Kroemer: „Za osiągnięcia w dziedzinie półprzewodników heterostrukturalnych”

1999 Gerardus 't Hooft  i Martinus J.G. Veltman: „Za wyjaśnienie kwantowej struktury oddziaływań elektrosłabych”

1998 Robert B. Laughlin,  Horst Störmer  i Daniel C. Tsui:„Za odkrycie cieczy kwantowej ze wzbudzeniami o ładunku ułamkowym”

1997 Steven Chuy,  Claude Cohen-Tannoudji  i William D. Phillips: „Za rozwój metod chłodzenia i pułapkowania atomów laserem”

1996 David M. Lee, Douglas D. Osheroff  i Robert C. Richardson: „Za odkrycie nadciekłości w izotopie helu-3”

1995 Frederick Reines: „Za detekcję neutrina”

1995 Martin Perl: „Za odkrycie leptonu tau”

1994 Clifford Shull: „Za rozwinięcie techniki dyfrakcji neutronowej”

1994 Bertram Brockhouse: „Za rozwinięcie spektroskopii neutronowej”

1993 Russell Alan Hulse i  Joseph H. Taylor Jr: „Za odkrycie nowego typu pulsarów, które otworzyło nowe możliwości badania grawitacji”

1992 Georges Charpak: „Za wynalezienie i rozwój detektorów cząstek, a zwłaszcza wielodrutowej komory proporcjonalnej”

1991 Pierre-Gilles de Gennes: „Za odkrycie, że metody rozwinięte przy badaniu zjawisk uporządkowania w prostych układach mogą być uogólnione do bardziej złożonych form materii, na przykład ciekłych kryształów i polimerów”

1990 Jerome I. Friedman,  Henry Kendall i  Richard E. Taylor: „Za ich pionierskie badania dotyczące głęboko nieelastycznego rozpraszania elektronów na protonach i związanych neutronach, co miało istotny wpływ na rozwój modelu kwarkowego w fizyce cząstek”

1989 Hans Georg Dehmelt i  Wolfgang Paul: „Za rozwój techniki pułapek jonowych”

1989 Norman F. Ramsey: „Za wynalezienie metody oscylacyjnych pól i ich użycie w maserach wodorowych i zegarach atomowych”

1988 Leon Max Lederman,  Melvin Schwartz  i Jack Steinberger: „Za metodę wiązki neutrinowej i przedstawienie dubletowej struktury leptonów poprzez odkrycie neutrina mionowego”

1987 Johannes Georg Bednorz i  Karl Alexander Müller: „Za postęp w odkryciu nadprzewodnictwa materiałów ceramicznych”

1986 Gerd Binnig  i Heinrich Rohrer: „Za ich projekt skaningowego mikroskopu tunelowego”

1986 Ernst Ruska: „Za jego podstawowe prace z optyki elektronowej i projekt pierwszego mikroskopu elektronowego”

1985 Klaus von Klitzing: „Za odkrycie kwantowego efektu Halla”

1984 Carlo Rubbia  i Simon van der Meer: „Za ich decydujący wkład do wielkiego projektu prowadzącego do odkrycia cząstek W i Z”

1983 William Fowler: „Za jego badania teoretyczne i doświadczalne reakcji jądrowych ważnych dla powstania pierwiastków we Wszechświecie”

1983 Subramanyan Chandrasekhar: „Za jego badania teoretyczne procesów fizycznych istotnych dla struktury i ewolucji gwiazd”

1982 Kenneth G. Wilson: „Za jego teorię zjawisk krytycznych w przejściach fazowych”

1981 Kai M. Siegbahn: „Za jego wkład w rozwój spektroskopii elektronowej wysokiej rozdzielczości”

1981 Nicolaas Bloembergen, Arthur Leonard Schawlow: „Za ich wkład w rozwój spektroskopii laserowej”

1980 James Cronin i Val Fitch: „Za odkrycie naruszania jednej z fundamentalnych zasad symetrii w rozpadach neutralnych mezonów K”

1979 Sheldon Lee Glashow,  Abdus Salam i Steven Weinberg:  „Za prace nad jednolitą teorią wzajemnego słabego i elektromagnetycznego oddziaływania cząstek elementarnych”

1978 Arno Penzias I Robert Woodrow Wilson: „Za ich odkrycie kosmicznego mikroskopowego promieniowania tła”

1978 Piotr Kapica: „Za podstawowe badania i odkrycia w dziedzinie fizyki niskich temperatur”

1977 Philip Warren Anderson, Nevill Francis Mott  i John Hasbrouck van Vleck: „Za fundamentalne badania teoretyczne struktury elektronowej układów magnetycznych i nieuporządkowanych”

1976 Burton Richter i Samuel Ting: „Za ich odkrycie ważnej, podstawowej cząsteczki elementarnej”

1975 Aage Niels Bohr, Benjamin Mottelson i James Rainwater: „Za odkrycie związku pomiędzy ruchem kolektywnym i ruchem jednocząstkowym w jądrze atomowym i rozwinięcie teorii budowy jąder atomowych oparte na tym związku”

1974 Martin Ryle  i Antony Hewish: „Za ich pionierskie badania w dziedzinie radioastrofizyki: Ryle za jego obserwacje i wynalazki, w szczególności techniki syntezy aparatury, Hewish za jego decydującą rolę w odkryciu pulsarów”

1973 Brian David Josephson: „Za teoretyczne przewidzenie własności prądu nadprzewodnictwa płynącego przez barierę tunelową, w szczególności tych zjawisk, które są znane jako efekty Josephson’a”

1973 Leo Esaki i Ivar Giaever: „Za ich empiryczne odkrycie zjawiska tunelowania w półprzewodnikach i nadprzewodnikach”

1972 John Bardeen, Leon Cooper i John Robert Schrieffer: „Za ich wspólne opracowanie teorii nadprzewodnictwa zwanej zwykle teorią BCS”

1971 Dennis Gabor: „Za wynalezienie i rozwój metody holograficznej”

1970 Louis Néel:„Za fundamentalne prace i odkrycia związane z antyferromagnetyzmem i ferrimagnetyzmem, które doprowadziły do ważnych zastosowań w fizyce ciała stałego”

1970 Hannes Alfvén: „Za fundamentalne prace i odkrycia w dziedzinie magnetohydrodynamiki i ich owocne zastosowania do różnych działów fizyki plazmy”

1969 Murray Gell-Mann: „Za jego wkład i odkrycia związane z fizyką cząstek elementarnych i ich oddziaływań”

1968 Luis Walter Alvarez: „Za decydujący wkład w fizykę cząstek elementarnych, w szczególności za odkrycie wielkiej liczby stanów rezonansowych, co było możliwe dzięki rozwinięciu techniki korzystania z pęcherzykowej komory wodorowej i analizy danych”

1967 Hans Bethe: „Za jego wkład do teorii reakcji jądrowych, a w szczególności za odkrycia związane z wytwarzaniem energii w gwiazdach”

1966 Alfred Kastler: „za odkrycie i rozwój optycznych metod badania rezonansu Hertza w atomach”

1965 Shin’ichirō Tomonaga, Julian Schwinger i Richard Feynman: „Za ich fundamentalne prace z dziedziny elektrodynamiki kwantowej, które wywarły duży wpływ na fizykę cząstek elementarnych”

1964 Charles Townes , Nikołaj Basow i Aleksandr Prochorow: „Za fundamentalne prace w dziedzinie elektroniki kwantowej, które doprowadziły do skonstruowania oscylatorów i wzmacniaczy bazujących na zasadzie działania masera i lasera”

1963 Maria Göppert-Mayer  i J. Hans D. Jensen: „Za odkrycia związane z powłokowym modelem jąder atomowych”

1963 Eugene Wigner: „Za wkład w teorię jądra atomowego i cząstek elementarnych, a szczególnie za odkrycie i zastosowanie w tych teoriach podstawowych zasad symetrii”

1962 Lew Landau: „Za jego pionierskie teorie dotyczące skondensowanej materii, a w szczególności ciekłego helu”

1961 Rudolf Mößbauer: „Za jego badania rezonansowej absorpcji promieniowania gamma i odkrycie w związku z tym efektu,który nosi jego imię”

1961 Robert Hofstadter: „Za jego pionierskie badania rozpraszania elektronu w jądrach atomowych i dokonane na tej drodze odkrycia związane ze strukturą nukleonów”

1960 Donald Arthur Glaser: „Za wynalezienie komory pęcherzykowej”

1959 Emilio Segrè  i Owen Chamberlain: „Za odkrycie antyprotonu”

1958 Pawieł Czerenkow,  Ilja Frank  i Igor Tamm: „Za odkrycie i interpretację efektu Czerenkowa”

1957 Chen Ning Yang  i Tsung-Dao Lee: „Za wnikliwe zbadanie tak zwanego prawa zachowania parzystości, co doprowadziło do ważnych odkryć związanych z cząstkami elementarnymi”

1956 John Bardeen, Walter Houser Brattain i  William Shockley: „Za ich badania nad półprzewodnikami i wynalezienie tranzystora”

1955 Polykarp Kusch: „Za precyzyjne wyznaczenie momentu magnetycznego elektronu”

1955 Willis Eugene Lamb: „Za odkrycia związane ze strukturą subtelną widma wodoru”

1954 Walther Bothe: „Za metodę koincydencji i odkrycia dokonane tą metodą”

1954 Max Born: „Za fundamentalne badania w dziedzinie mechaniki kwantowej, a w szczególności za jego statystyczną interpretację funkcji falowej”

1953 Frits Zernike: „Za przedstawienie metody kontrastu fazowego, a szczególnie za wymalezienie mikroskopu fazowo-kontrastowego”

1952 Felix Bloch  i Edward Mills Purcell: „Za rozwinięcie nowych metod pomiarów precyzyjnych magnetyzmu jądrowego i odkrycia dzięki nim dokonane”

1951 John Douglas Cockcroft  i Ernest Walton: Za ich pionierskie prace związane z przekształceniem jąder atomowych za pomocą sztucznie przyspieszanych cząstek”

1950 Cecil Frank Powell: „Za rozwinięcie metody fotograficznej badania procesów jądrowych i za odkrycia związane z mezonami, dokonane przy zastosowaniu tej metody”

1949 Hideki Yukawa: „Za przewidzenie istnienia mezonów na podstawie teoretycznej pracy dotyczącej sił jądrowych”

1948 Patrick Maynard Stuart Blackett: „Za rozwinięcie metody komory Wilsona i za odkrycia, przy jej użyciu, w dziedzinach fizyki jądrowej i promieniowania kosmicznego”

1947 Edward Victor Appleton: „Za jego badania nad fizyką wyższych warstw atmosfery, w szczególności za odkrycie tak zwanej warstwy Appeltona”

1946 Percy Williams Bridgman: „Za wynalezienie aparatury do wytwarzania skrajnie wysokich ciśnień i za odkrycia, których dokonał przy jej użyciu w dziedzinie fizyki wysokich ciśnień”

1945 Wolfgang Pauli: „Za odkrycie zasady wykluczenia nazywanej również zasadą Pauliego”

1944 Isidor Isaac Rabi: „Za jego metodę rezonansową obserwacji własności magnetycznych jąder atomowych”

1943 Otto Stern: „Za jego wkład w rozwój metody promieni molekularnych i za jego odkrycie momentu magnetycznego protonu”

1942 nie przyznano

1941 nie przyznano

1940 nie przyznano

1939 Ernest Lawrence: „Za wynalezienie i udoskonalenie cyklotronu i wyniki otrzymane przy jego użyciu, w szczególności odnoszące się do pierwiastków sztucznie promieniotwórczych”

1938 Enrico Fermi: „Za pokazanie istnienia nowych pierwiastków promieniotwórczych wytworzonych przez napromieniowanie neutronami i za odkrycie reakcji jądrowych wywołanych przez powolne neutrony”

1937 Clinton Joseph Davisson i  George Thomson: „Za eksperymentalne odkrycie dyfrakcji elektronów na kryształach”

1936 Carl David Anderson: „Za odkrycie pozytonu”

1936 Victor Franz Hess: „Za odkrycie promieniowania kosmicznego”

1935 James Chadwick: „Za odkrycie neutronu”

1934 nie przyznano

1933 Erwin Schrödinger i Paul Dirac: „Za odkrycie nowych, produktywnych aspektów teorii atomów”

1932 Werner Heisenberg: „Za stworzenie mechaniki kwantowej, zastosowanie której doprowadziło, inter alia, do odkrycia alotropowych form wodoru”

1931 nie przyznano

1930 Chandrasekhara Venkata Raman: „Za jego prace dotyczące rozpraszania światła i za odkrycie efektu nazwanego jego imieniem”

1929 Louis de Broglie: „Za jego odkrycie falowej natury elektronów”

1928 Owen Willans Richardson: „Za jego prace nad zjawiskiem termoemisji, a w szczególności za odkrycie prawa nazwanego jego imieniem”

1927 Charles Thomson Rees Wilson: „Za jego metodę czynienia widzialnymi torów cząstek naładowanych elektrycznie, z wykorzystaniem kondensacji pary”

1927 Arthur Compton: „Za odkrycie efektu nazwanego jego imieniem”

1926 Jean Baptiste Perrin: " Za jego odkrycie nieciągłej struktury materii, a szczególnie za odkrycie równowagi w procesach osadzania”

1925 James Franck i Gustav Ludwig Hertz: „Za ich odkrycie praw rządzących zderzeniami elektronu z atomem”

1924 Karll Manne Georg Siegbahn: „Za jego odkrycia i badania w dziedzinie spektroskopii rentgenowskiej”

1923 Robert Andrews Millikan: „Za jego pracę nad elementarnym ładunkiem elektrycznym i efektem fotoelektrycznym”

1922 Niels Bohr: „Za jego zasługi w badaniach nad strukturą atomu oraz emitowanego przez nie promieniowania”

1921 Albert Einstein: „Za jego zasługi dla fizyki teoretycznej, a szczególnie za odkrycie praw rządzących efektem fotoelektrycznym”

1920 Charles Edouard Guillaume: „W uznaniu dla jego wkładu, jaki wniósł w pomiary precyzyjne w fizyce przez odkrycie anomalii w stopach niklowo-stalowych”

1919 Johannes Stark: „Za jego odkrycie efektu Dopplera w promieniach kanalikowych i za odkrycie rozszczepienia linii widmowych w polu elektrycznym”

1918 Max Planck: „W uznaniu jego zasług, które oddał w rozwoju fizyki przez odkrycie kwantów energii”

1917 Charles Glover Barkla: „Za jego odkrycie charakterystycznego promieniowania rentgenowskiego pierwiastków”

1916 nie przyznano

1915 William Henry Bragg  i William Lawrence Bragg: „Za ich zasługi w badaniu struktury krystalicznej przy użyciu promieni Röntgena”

1914 Max von Laue: „Za jego odkrycie dyfrakcji promieni Röntgena na kryształach”

1913 Heike Kamerlingh Onnes:  „Za jego badania dotyczące właściwości materii w niskich temperaturach, które doprowadziły, inter alia, do wytworzenia ciekłego helu”

1912 Nils Gustaf Dalén: „Za wynalezienie automatycznych regulatorów do stosowania w połączeniu z zasobnikami gazu do zasilania światłem latarni morskich i pław świetlnych”

1911 Wilhelm Wien: „Za swoje odkrycia dotyczące praw rządzących promieniowaniem cieplnym”

1910 Johannes Diderik van der Waals: „Za swoją pracę nad równaniem stanu gazów i cieczy”

1909 Karl Ferdinand Braun i Guglielmo Marconi: „Za ich wkład w rozwój telegrafii bezprzewodowej”

1908 Gabriel Lippmann: „Za jego metodę fotograficznego odtwarzania kolorów opartą na zjawisku interferencji”

1907 Albert Abraham Michelson:  „Za jego precyzyjne przyrządy optyczne i spektroskopowe i pomiary metrologiczne przeprowadzone przy ich użyciu”

1906 Joseph John Thomson: „W uznaniu zasług za teoretyczne i eksperymentalne badania nad przewodnictwem elektrycznym gazów”

1905 Philipp Lenard:  „Za jego prace dotyczące promieni katodowych”

1904 John William Strutt: „Za badania nad gęstością najważniejszych gazów i odkrycie argonu”

1903 Pierre Curie  i Maria Skłodowska-Curie: „W uznaniu ich zasług, jakie oddali poprzez wspólne badania nad zjawiskiem promieniotwórczości odkrytym przez profesora Henri Becquerel’a”

1903 Henri Becquerel: „W uznaniu niezwykłych zasług, jakie oddał przez odkrycie radioaktywności naturalnej”

1902 Hendrik Lorentz  i Pieter Zeeman: „W uznaniu niezwykłych zasług, jakie oddali przez badania nad wpływem magnetyzmu na zjawisko promieniowania”

1901 Wilhelm Conrad Röntgen: „W uznaniu zasług, które oddał przez odkrycie promieni nazwanych jego imieniem”

​

Źródło: Wikipedia